Najčešće oznake na prehrambenim proizvodima

U ovom blogu vam predstavljam koje su to najčešće oznake na prehrambenim proizvodima i šta one znače.

Svaka proizvodnja je u zakonskoj obavezi da proizvod obeleži informacijama o nutritivnom sadržaju, tj. deklaracijom proizvoda. Ove informacije se odnose na energetsku vrednost (kJ/kcal), masti, zasićene masti, ugljene hidrate, šećere, proteine i so. Takođe, deklaracije sadrže i dodatne informacije poput količine vlakana, preporučene veličine porcije, vrednosti na 100 g proizvoda, alergena i potencijalnih alergena.

Osim toga, ukoliko je proizvod, prema nekom kriterijumu specifičan, potrebno je i to istaknuti. Evo koje su to najčešće oznake na prehrambenim proizvodima i šta znače.

Free-range

Free-range (slobodan uzgoj) predstavlja način uzgoja u kom se životinje, barem tokom određenog dela dana, mogu slobodno kretati napolju, umesto da budu u zatvorenom prostoru 24 sata dnevno. Iako je na mnogim seoskim gazdinstvima i farmama ovaj prostor ograđen, najčešće u okviru njega postoji velika površina za slobodno kretanje. Tako da životinje dosta vremena mogu provesti na sunčevoj svetlosti, što u ograđenom prostoru ne bi bilo moguće. Ovakav način uzgoja životinja se smatra najprirodnijim. Ova oznaka uglavnom se stavlja na jaja, meso i mesne prerađevine.

Cage-Free

Cage-Free (uzgoj van kaveza) podrazumeva uzgoj u kom se životinje mogu slobodno kretati u prostoriji gde se gaje. Ovaj termin se najčešće odnosi na uzgoj kokošaka jer se one uglavnom drže u kavezima. Tu im je uskraćena dnevna svetlost i mogućnost kretanja, pa čak i pomeranja krila. Ova oznaka uglavnom se nalazi na jajima.

Pasture-raised

Pasture-raised (slobodna ispaša) podrazumeva proizvode od životinja koje su uzgojene uz slobodno kretanje ili pristup pašnjacima, nasuprot kontinuiranom provođenju vremena u zatvorenom prostoru. Oznaka se odnosi na meso i mesne prerađevine.

Grass-fed

Grass-fed (hranjeno travom) predstavlja termin kojim se označavaju proizvodi dobijeni od životinja hranjenih travom, tj. hranom koja je za njih prirodna. Oznaka se odnosi na meso i mesne prerađevine.

Grain-fed

Grain-fed (hranjeno žitaricama) predstavlja način odgoja životinja uz ishranu žitaricama, i to najčešće bazom napravljenom od kukuruza i soje (mahunarke). Kako bi se ubrzao rast životinja, njima se najčešće daju antibiotici i hormoni rasta. Ovakva ishrana nije prirodna za ovu vrstu životinja.

GMO

GMO – genetski modifikovani organizmi predstavlju organizme čiji je genetski materijal proizvod genetskog inženjeringa. Ovim se stvaraju kombinacije biljaka, životinja, bakterija i virusa koje se ne nalaze u prirodi ili koje ne bi mogle da nastanu putem prirodnih metoda ukrštanja.

Organsko vs. neorgansko

Poslednjih decenija naučnici i eksperti u polju nutricionizma i proizvodnje hrane vode ozbiljnu debatu o značaju, koristi i nutritivnoj razlici u konzumiranju organske i neorganske hrane. Istraživanja ukazuju na to da se hrana u pogledu kvaliteta, kada su u pitanju nutrijenti, veoma malo razlikuje u korist organske proizvodnje, dok se najveća razlika primećuje u procentu pesticida, tj. štetnosti uticaja ovih hemijskih preparata na ljudski organizam. Smatra se da organski gajena hrana sadrži 30% manje ostataka pesticida. Naučnici su otkrili da organska hrana ima viši procenat fosfora, koji utiče na jake kosti i zube, rast, reparaciju i razvoj tkiva i ćelija, kao i funkciju bubrega. Takođe i veći udeo omega 3 masnih kiselina, koje smanjuju zapaljenjske procese u organizmu i jačaju imunološki sistem.

Sugar-free

Sugar-free u prevodu znači ,,bez rafinisanog šećera”, međutim, proizvodi na kojima se nalazi ova oznaka ne moraju biti u potpunosti nezaslađeni. Zapravo, smatra se da proizvodi sa ovom oznakom mogu sadržati rafinisani šećer u količini manjoj od 0,5 grama po porciji. Često se, umesto rafinisanog belog šećera, koriste i drugi veštački zaslađivači. Tu spadaju šećerni alkoholi, koji imaju smanjenu kalorijsku vrednost i uglavnom se prave od kukuruznog skroba. Najčešće korišćeni šećerni alkoholi su: sorbitol, maltitol, ksilitol, arabitol, eritritol… gotovo svi sastojci čiji se nazivi završavaju na ,,ol”. Oni nisu dobra zamena rafinisanim šećerima jer u većim količinama mogu da uzrokuju nadimanje, gasove, dijareju, podstaknu razvoj kandide i drugih gljivica, a dovode se i u vezu sa brojnim hroničnim oboljenjima.

No added sugar

Oznaka ,,no added sugar’’, tj. ,,bez dodatog šećera’’ podrazumeva da hrana može sadržati isključivo prirodne (nerafinisane) ugljene hidrate, koje drugim rečima, zapravo, zovemo šećerima.

Gluten-free

U najčešće oznake na prehrambenim proizvodima spada i oznaka gluten-free. Gluten-free podrazumeva oznaku za namirnice ili proizvode koji ne sadrže gluten, proteinsku komponentu koja se prirodno nalazi u žitaricama. S obzirom na to da se žitarice koje sadrže gluten (pšenica, raž, ječam, spelta, bulgur, kuskus) najčešće koriste u prehrambenoj industriji, njegova zastupljenost je dominantna u industrijskim proizvodima. Važno je uzeti u obzir zbog čega se ističe značaj bezglutenskih proizvoda, te bih u tri grupe izdvojila:

– Ljude koji su intolerantni na gluten (imaju preosetljivost na ovaj sastojak iz hrane).
– Ljude koji su alergični, tj. boluju od autoimune bolesti pod nazivom celijakija. (To podrazumeva stopostotno isključivanje ovog alergena jer u slučaju konzumiranja čak i najmanje količine može doći do brojnih komplikacija.)
– Ljude koji samovoljno isključuju gluten iz ishrane, smatrajući ga sastojkom koji izaziva upalne procese u organizmu.

Samim tim što na deklaracijama određenih namirnica stoji oznaka ,,gluten-free’’ tj. ,,bez glutena’’, ne mora da znači da je proizvod zdrav. Obratite pažnju i na druge sastojke na deklaraciji, gde je često navedeno da proizvod sadrži šećer ili neki drugi veštački konzervans, koji će mu omogućiti duži rok trajanja.

Fat-free, low-fat i reduced-fat

Fat-free, tj. bezmasnim proizvodima smatramo one proizvode koji sadrže manje od 0,5 grama masti po porciji, low-fat, tj. proizvodi s niskim procentom masti uključuju od 0,5-3 grama masti, dok reduced-fat, tj. proizvodima sa smanjenom količinom masti smatramo one namirnice koje sadrže najmanje 25% niže vrednosti masti od uobičajene recepture tog proizvoda.

Lactose-free

Lactose-free oznaka se odnosi isključivo na proizvode koji sadrže mleko, ali je iz njih elimisana laktoza – mlečni šećer.

Dairy-free

Dairy-free, tj. proizvodi bez mlečnih sastojaka podrazumevaju hranu koja ne sadrži mlečne produkte (mleko, sir, puter i sl.) niti bilo kakve sastojke iz mleka (kazein, surutka i dr.).

Vegan

Vegan oznaka na ambalaži garantuje da proizvod ne sadrži životinjske sastojke ili životinjske nusprodukte, potom da nije bilo upotrebe životinjskih sastojaka ili životinjskih nusprodukata u proizvodnim procesima, kao i to da proizvodi nisu testirani na životinjama, što je posebno važno u kozmetičkoj industriji. Sa druge strane, veganom se smatra osoba koja sprovodi vegansku ishranu. Ishranu u kojoj se u potpunosti isključuje konzumiranje svih životinjskih namirnica (meso, riba, morski plodovi, jaja, mlečni proizvodi, med, aditivi i sastojci dobijeni od životinja, kao i suplementi koji su životinjskog porekla – vitamin D3, omega 3 masne kiseline i dr.).

Enriched i fortified

Oznake enriched i fortified, ili na srpskom jeziku: obogaćeno, predstavljaju termine kojima se na proizvodu označava naknadno dodavanje nutrijenata u završnoj fazi proizvodnje. Cilj ovog postupka je nadoknada materija izgubljenih prilikom rafinacije. Najčešće je reč o vlaknima, mineralima i vitaminima.

Više o ovoj temi, kao i drugim temama koje se tiču pametne kupovine namirnica i različitih prehrambenih proizvoda, pronaći ćete u mojoj knjizi ”Vodič za kupovinu hrane”. Pored ključnih informacija o tome koja hrana je zdrava, na samom kraju knjige nalazi se i sedmodnevni posni jelovnik. Poslužiće vam kao instrukcija i inspiracija za pripremu zdravih i ukusnih obroka.